رفسنجان
از شهرهای استان کرمان و سومین شهر از لحاظ جمعیت در این استان است. این شهر مرکز شهرستان رفسنجان است. جمعیت شهر رفسنجان بر اساس سرشماری به ۱۶۱٬۹۰۹ نفر در سال ۱۳۹۵ میرسد.[۵] فاصله شهر رفسنجان تا کرمان (مرکز استان کرمان) ۱۰۰ کیلومتر است. این شهر در مسیر محور کرمان به یزد واقع شدهاست. شهرهای کرمان، بردسیر، سیرجان، شهربابک، انار، زرند، بافق و یزد ، از شهرهای همجوار رفسنجان میباشند. فاصله رفسنجان تا بردسیر ۱۲۵ کیلومتر، تا سیرجان ۱۴۰ کیلومتر، تا شهربابک ۱۳۰ کیلومتر، تا انار ۹۰ کیلومتر، تا زرند ۷۵ کیلومتر، تا بافق ۱۸۵ کیلومتر و تا یزد ۲۳۰ کیلومتر میباشد. رفسنجان از نواحی مهم دانشگاهی ایران است. این شهر جزو تولیدکنندههای پسته در جهان است.
آب و هوا و اقلیم
شهر رفسنجان دارای آب و هوای نیمه کویری است. تابستانهای نسبتاً گرم و زمستانهای سردی دارد. البته در اطراف این شهر مناطق کوهستانی زیادی نیز وجود دارد. میانگین بارش سالانه شهر رفسنجان ۱۰۰ میلیمتر است. ارتفاع شهر رفسنجان از سطح دریا ۱۵۲۸ متر است.[۶] البته مناطقی با ارتفاع حدود ۲۳۰۰ متر و بیشتر نیز در اطراف شهر رفسنجان قرار گرفتهاند. شهر مس سرچشمه با ارتفاع ۲۶۴۰ متر مرتفعترین شهر در شهرستان رفسنجان که تابستانهای خنک و زمستانهای بسیار سرد دارد که در تابستان مردم رفسنجان از آب و هوای آن استفاده میکنند. بارندگیهای رفسنجان عموماً از سیستمهای بارشی که از سمت جنوب غرب و غرب کشور در فصول پاییز و زمستان به کشور نفوذ میکنند، میباشد و در فصول بهار و تابستان تحت تأثیر سیستم هوای جنوب شرقی که مونسون نام دارد، قرار میگیرد. در زمستان بارشها به صورت باران و برف و در تابستان نیز باران میبارد. البته در فصل سرد سال جبهه هوای سرد سیبری که از شمال شرق نفوذ میکند هم رفسنجان را تحت تأثیر خود قرار میدهد که هیچ بارندگی از خود ندارد. کمترین دمای ثبت شده از رفسنجان ۱۷- درجه سانتیگراد بوده و بیشترین دمای ثبت شده۴۳+ درجه سانتیگراد میباشد. ماههای آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین بیشترین بارش را در رفسنجان از آن خود کردهاند.
ویژگیهای جغرافیایی
شهر رفسنجان از شمال شرقی با زرند، از شمال غربی با انار، از غرب با شهربابک، از جنوب غربی با سیرجان، از جنوب با بردسیر و از شرق به کرمان محدود میشود. فاصله رفسنجان تا کلانشهر کرمان ۱۰۰ کیلومتر است.
ویژگیهای اقتصادی
اقتصاد کلی رفسنجان
رفسنجان به عنوان بزرگترین تولیدکننده پسته در ایران و جهان سهم بزرگی از صادرات غیرنفتی را شامل میشود. پستهٔ رفسنجان به دلیل کیفیت مثال زدنی آن از معروفیت جهانی برخوردار است و این دلیلی است که رفسنجان را به چهرهای شناخته شده در جهان تبدیل کردهاست. از طرفی دیگر خاک مرغوب برای کاشی و سرامیک در این منطقه باعث شدهاست که بزرگترین کارخانههای کاشی ایران در این شهر تأسیس شوند که از جمله آنها میتوان به کارخانههای الماس کویر و برلیان و غیره اشاره نمود. از دیگر ویژگیهای این شهر وجود معدن مس سرچشمهاست که بزرگترین معدن مس جهان میباشد. همچنین در رفسنجان کارخانجات زیادی از جمله مجتمع صنعتی و … هم مستقر هستند.[۸]
منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان
منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان در سال ۱۳۸۹ بر اساس تبصره ۲ ماده یک قانون برنامه چهارم توسعه در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم مهرماه ۱۳۸۹ تصویب و در تاریخ ۸۹/۷/۱۴ به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۳۷۴/۴۹۲۸۸ مورخ ۸۹/۸/۱ مجلس شورای اسلامی واصل و جهت اجرا توسط رئیسجمهور ابلاغ گردید.[۸] منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان در زمینی به مساحت ۷۰۰ هکتار در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر رفسنجان (حدفاصل روستای ناصریه و کبوترخان) با مسئولیت شرکت گروه صنعتی زرینه مس وابسته به صندوق بازنشستگی شرکت ملی صنایع مس ایران ایجاد گردیده و فعالیت خود را آغاز نمودهاست.[۹] منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان در آبان ماه سال ۱۳۸۹ یعنی کمتر از دو سال قبل، پس از تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای محترم نگهبان و ابلاغیه رسمی ریاست محترم جمهور، فعالیت خود را با مسوولیت گروه صنعتی زرینه مس کرمان در زمین به مساحت ۲ هزار هکتار در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان رفسنجان (حد فاصل روستاهای ناصریه و کبوترخان) آغاز کرد و پس از اخذ مجوزهای لازم طراحی یک سایت صنعتی مدرن و با جدیدترین متد روز دنیا توسط شرکت مشاورین مهندسی NCE آلمان آغاز و هماکنون فاز اول آن در زمینی به مساحت ۲۰۰ هکتار در حال اجرا میباشد. عملیات عمرانی و اجرایی در فاز اول شامل اخذ مجوز و حفر چاه جهت تأمین آب، طراحی و اجرای شبکه برق، اجرای پروژه راهسازی و جدولگذاری، حصار کشی، کاشت بیش از ۴ هزار اصله نهال و احداث ساختمان اداری جهت استقرار سازمان مسوول و دفتر گمرک میباشد که برخی از این فعالیتها به صورت صد در صد و برخی با بیش از ۹۰ درصد پیشرفت، مراحل پایانی خود را طی میکنند. منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان به دلیل موقعیت بسیار مناسب خود از شمال استان کرمان و نزدیکی به قلب صنایع مس و فولاد کشور، دارای پتانسیلهای بالقوه فراوانی جهت رشد و پیشرفت انفجار گونه میباشد. همچنین به دلیل استقرار گمرک در منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان باعث شدهاست که که مراودات اقتصادی و بازرگانی با خارج از کشور خصوصاً واردات ماشین آلات، مواد اولیه صنایع مس و فولاد به راحتی در انبارهای این منطقه، انباشته و جهت استفاده از این محل ترخیص کالاخواهند شد و بخش زیادی از هزینههای حمل و بارگیری از بنادر دیگر کاهش، و سرعت انجام کار، به نحو قابل ملاحظهای افزایش یابد. از شرکت عمدهای که در منطقه اقتصادی رفسنجان فعالیت میکنند میتوان به شرکت توسعه نفت و گاز مرآت آریا اشاره نمود که در حال ساخت پالایشگاه نفت و مواد پتروشیمی مرآت آریا است و شرکت آب نگهدار کویر آریا که در حوزه تولید کودهای اب نگهدار هوشمند فعالیت دارد.
محیط زیست رفسنجان
رفسنجان به دلیل تک محصولی بودن و به دلیل اینکه در جوار شرکتهای ذوب مس سرچشمه؛ خاتون آباد و شهربابک قرار گرفته و جریان بادها بیشتر از غرب به شرق است، در معرض دود آلاینده این سه کارخانه قرار گرفتهاست. از سوی دیگر شهر رفسنجان در وسط باغات پسته قرار گرفته، باغهایی که سالیانه حتی تا ۱۴ بار سمپاشی میشوند، در نتیجه روزی بالغ بر دهها تن سم در باغات پسته رفسنجان انتشار مییابد و دود کارخانجات مس هم به این آلودگی افزوده میشود و همین دو نکته بس است که رفسنجان جزء شهرهای آلوده جهان باشد. تعداد افراد مبتلا به سرطان و دیگر انواع بیماریها در این شهر بالا رفتهاست. به گفته مهندس علیرضا لطفی حفر بیرویه چاههای کشاورزی و پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی باعث شده که رفسنجان به یکی از مناطق مستعد در رانش زمین تبدیل گردد. خطری که کل مناطق کویری با حفر بیرویه چاههای کشاورزی مجاز و غیرمجاز با آن روبرو هستند. همانگونه که هماکنون بخشی از آب شرب منطقه از اطراف تهیه میگردد، در آینده نیز حجم بسیار زیادی از آب توسط مناطق دور دست بایستی تأمین گردد. از طرفی دکتر ایمان جباری میگوید: میزان آلودگی آب رفسنجان به آرسنیک حدود ده برابر حد مجاز است و اکیداً توصیه میشود برای مصرف آب شرب از دستگاههای مجاز تصفیه آب استفاده شود، همچنین برای اطمینان از سلامت دستگاه تصفیه آب، آب تولیدی دستگاه نیز باید آزمایش شود.[۱۰][۱۱] پرویز کردوانی در تاریخ ۹ آبان ۱۳۹۵ خورشیدی، از منطقه رفسنجان به عنوان یکی از مناطقی که با بحران شدید آب مواجه است، نام برد و گفت: رفسنجان ۱۶۵۰ حلقه چاه دارد که این چاهها دیگر آب ندارند و از آن نمک خارج میشود. وی افزود: کشت پسته رفسنجان را نابود کرد.[۱۲]
مرکز انتقال نفت و تأسیسات رفسنجان
این مرکز در فاصله ۱۰ کیلومتری از شهرستان رفسنجان و کنار بزرگراه رفسنجان- یزد در زمینی به وسعت ۵۵ هکتار و در ارتفاع ۱۴۹۵ متری از سطح دریا واقع گردیده فراوردههای نفتی خط "۲۶ بندرعباس پس از طی مسافت ۴۴۹ کیلومتر به مرکز رفسنجان میرسد.[۱۳] از مرکز رفسنجان یک خط "۱۴به طول ۱۲۵ کیلومتر و یک خط لوپ به طول ۸۳ کیلومتر تا کرمان کشیده شده که انبارهای نفت کرمان همچنین نیروگاه سیکل ترکیبی باغین را از نظر سوخترسانی تأمین مینماید همچنین یک خط لوله "۱۶ با ظرفیت انتقال ۱۲۰ هزار بشکه در روز و به طول ۲۲۱ کیلومتر از این مرکز تا یزد و از آنجا به نائین و اصفهان امتداد مییابد که یک خط لوپ "۱۶ به طول ۱۷۶ کیلومتر آن را همراهی میکند. علاوه بر خطوط "۱۴ و "۱۶ یک خطوط لوله "۲۰ نیز با قدرت حمل ۰۰۰/۲۰۰ بشکه در روز از این مرکز فراوردههای نفت را از طریق مراکز یزد و نائین به اصفهان منتقل میکند. مرکز رفسنجان علاوه بر انتقال فراوردههای نفتی خط "۲۶ به پنج رشته خط ذکر شده نیاز انبار نفت رفسنجان را تأمین مینماید. مخازن تعادلی در رفسنجان شامل سه مخزن نفت گاز با ظرفیت ۱۲۰ میلیون لیتر، دو مخزن نفت سفید با ظرفیت ۶۰ میلیون لیتر و سه مخزن بنزین موتور با ظرفیت ۱۲۰ میلیون لیتر، میباشد. این مرکز دارای سه دستگاه الکتروپمپ با قدرت هر دستگاه kw 1950 و ظرفیت ۱۳۱۲ متر مکعب در ساعت روی خط "۲۰ و سه دستگاه الکتروپمپ با قدرت هر دستگاه kw 170 و ظرفیت ۷۹۵ متر مکعب در ساعت روی خطوط "۱۴ و "۱۶ بهرهبرداری میگردد.
حمل و نقل
حمل و نقل در داخل شهر رفسنجان با تاکسی و اتوبوسهای خط واحد انجام میگیرد. اتوبوسهای خط واحد با ایستگاههای متعدد در اکثر مناطق رفسنجان خصوصاً در مناطق پر رفتوآمد و ترافیکی به مسافران خدماترسانی میکند.
فرودگاه بینالمللی رفسنجان
این فرودگاه در سال ۱۳۶۹ افتتاح شد؛ ولی برای بازسازی مجدد به مدت ۳ سال تعطیل شد. به همین جهت به مدت چند سال پروازهای این فرودگاه کلاً کنسل شدند. با افزایش پهنای باند و افزودن امکانات جدید، این فرودگاه توسط رئیسجمهور وقت محمود احمدینژاد در سال ۱۳۹۱ به بهرهبرداری مجدد رسید. پس از بهرهبرداری مجدد فرودگاه رفسنجان و با توجه به حجم بالای صادرات معدنی، صنعتی و کشاورزی، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و اداره کل گمرک مستقل این شهر تصویب و در این میان نقش فرودگاه رفسنجان بسیار حائز اهمیت و اثرگذار خواهد بود.
مساحت باند فرودگاه رفسنجان ۱۴۴ هزار متر مربع است که با احتساب پارکینگ و تاکسی، مساحتی حدود ۱۶۴۵۰۰ متر مربع از عوامل پروازی این فرودگاه ساماندهی، روکش و توسعه داده شدهاست. استان کرمان دارای پنج فرودگاه است که یکی از این فرودگاهها فرودگاه بینالمللی رفسنجان است که طی سالهای اخیر به دلیل انجام عملیات عمرانی برای توسعه فرودگاه پروازهای داخلی در این فرودگاه با مشکلاتی همراه بود است و عملیات بهسازی فرودگاه نزدیک به سه سال طول کشید که شامل توسعه باند فرودگاه و عوامل پروازی بودهاست. سطوح پروازی فرودگاه رفسنجان توسعه یافتهاست و مساحت باند فرودگاه افزایش یافتهاست و به ۱۷۰ هزار متر مربع رسیدهاست.
در حال حاضر پروازهای مستقیم از رفسنجان به تهران و مشهد انجام میشود و همچنین پروازهای مستقیم از این فرودگاه به دبی، عتبات عالیات و عربستان بزودی انجام میشود که تا این تاریخ عملیاتی نشدهاست. متأسفانه بسیاری از ساکنین رفسنجان به علت مشکلات فرودگاه رفسنجان از جمله پروازهای محدود و زمانبندی نامناسب، از فرودگاه بینالمللی آیتالله هاشمی رفسنجانی کرمان برای رفت و آمد هوایی استفاده میکنند.
راهآهن رفسنجان
ایستگاه راهآهن رفسنجان در حدود ۴۰ کیلومتری شهر نزدیک کشکوئیه واقع شدهاست که ایستگاه احمدآباد نام دارد. این ایستگاه همه روزه با قطار بندر عباس - تهران به مقصدهای تهران و بندرعباس یا ایستگاههای بین راهی توقف دارد. در زمان دولت دهم قرار شدهاست این ایستگاه به نزدیکی شهر منتقل یابد تا خدماترسانی به مردم بهتر انجام شود. راهآهن رفسنجان از اهمیت زیادی به دلیل جا به جایی بار برای کارخانه مس و شرکتهای پسته برخوردار است.[۱۵] در آیندهای نه چندان دور خط مستقیم ریلی سریعالسیر رفسنجان-تهران راهاندازی شود.
پایانه مسافربری رفسنجان
این ترمینال در بلوار ورودی رفسنجان کرمان واقع است و با تعاونیهای متعدد همه روزه به تمامی نقاط کشور مسافرت میکنند.
پایانه بار رفسنجان
این پایانه مخصوص باربری است که در بلوار ورودی رفسنجان-یزد واقع شدهاست. به تمام نقاط کشور باربری انجام میدهد.
استان کرمان
شهرستان رفسنجان
بخش مرکزی
نام(های) قدیمی بهرام آباد، رفسنگان، اناس، سنجان
مردم
جمعیت ۱۶۱٬۹۰۹ نفر در سال ۱۳۹۵[۱]
رشد جمعیت ۶٫۹۳ درصد در پنج سال
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا ۱۵۲۸ متر
آبوهوا
میانگین بارش سالانه ۷۵٫۶ میلیمتر
رهآورد پسته، کلمپه، کماچ، قاووت، سنگهای معدنی، ظروف مسی
پیششماره تلفنی ۰۳۴